Pleidooi voor duurzaam landbouwbeleid met een duidelijke stip aan de horizon

“Alle landbouw in Nederland is uiterlijk in 2050 ecologisch verantwoorde landbouw”

Europa zou de landbouwsubsidies – jaarlijks ruim 50 miljard euro, waarvan ruim 700 miljoen euro voor de Nederlandse boeren – in moeten zetten om er voor te zorgen dat de boeren via de prijs van hun producten meer verdienen met duurzame landbouw. Hoe hoger de maatschappelijke kosten vanwege uitstoot van broeikasgassen, vervuiling van bodem- en oppervlaktewater, aantasting van natuur en gezondheid door schadelijke chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest en residuen daarvan, hoe lager de prijs die de boeren ontvangen. Consumenten daarentegen zouden meer moeten betalen voor voedsel waarvan de productie met hogere maatschappelijke kosten gepaard gaat. Eerlijke beprijzing dus (‘True pricing‘).

Op die manier wordt het voor alle boeren financieel-economisch aantrekkelijk om ecologisch verantwoorde landbouw toe te passen en voor consumenten om gezond voedsel te kopen. Voedsel met meer gezonde inhoudsstoffen. Residuenvrij en gentechvrij ook.

Europa zou de consument ook een krachtig financieel argument in handen moeten geven om voor biologisch en anderszins duurzaam te kiezen. Dat zou namelijk wel eens dé oplossing kunnen zijn voor het langdurig onzeker en vastgelopen beleid van de overheid. Ook het probleem van import van buiten de EU van voedselproducten die niet aan de Europese normen voldoen is dan verholpen. De consument koopt ze dan gewoon niet. ‘Te duur!’

Voor een minder vervuilende auto betaalt de consument minder belasting. Dat zou ook moeten gelden voor gezond voedsel dat minder residuen van schadelijke bestrijdingsmiddelen bevat.

Uit een onderzoek van Ipsos I&O, waarover de Volkskrant op 30 mei 2024 publiceerde, blijkt dat de meeste burgers voor eerlijke prijzen zijn.

Biologische appels van het ras Topaz – Credits: Buizer Advies BV

Opbrengstverschil
De achterstand van wetenschappelijk onderzoek van biologische landbouw ten opzichte van gangbaar wreekt zich, zo maak ik op uit het verhaal van onderzoeker Marleen Riemens van Wageningen University & Research in Akkerwijzer. Ik doel hier op de bijdrage van Riemens aan het rondetafelgesprek in januari 2022 bij de landbouwcommissie van de Tweede Kamer.

De minder fysieke opbrengst bij bio valt echter wel mee. Die is eigenlijk alleen in de omschakelingsperiode relevant (met de nog lage opbrengstprijs van gangbaar). Maar het zou wel schelen als de bodemkwaliteit bij de omschakeling naar bio al goed zou zijn. Bovendien heeft de gangbare landbouw vanwege de gevolgen van de klimaatverandering (zoals hevige regenval en langdurige hitte en droogte) in combinatie met problemen met de bodem – bodemverdichting en dichtgeslagen bodems bijvoorbeeld – in toenemende mate te maken met lagere fysieke opbrengsten. Volgens Paul Behrens, universitair hoofddocent milieuverandering (Universiteit Leiden), blijkt uit onderzoek dat bij een temperatuurstijging van 1,5 à 2 graden de kans op misoogsten door extreme weersomstandigheden enorm zal toenemen.

Uit een wetenschappelijke studie van Berkeley University blijkt dat (vrij vertaald) “gewasdiversificatie en vruchtwisselingen het opbrengstverschil tussen biologisch en gangbaar beperken (respectievelijk tot 9 ± 4% en 8 ± 5%) wanneer de methoden alleen in biologische systemen worden toegepast. Deze veelbelovende resultaten, gebaseerd op een robuuste analyse van een grotere meta-dataset, suggereren dat een gepaste investering in agro-ecologisch onderzoek om biologische managementsystemen te verbeteren het opbrengstverschil voor sommige gewassen of regio’s enorm zou kunnen beperken of die zelfs kunnen elimineren.”

Uit onderzoek van het gerenommeerde Rodale Institute blijkt dat in droge jaren de opbrengst van maïs bij biologisch zelfs tot ruim 30% hoger kan zijn dan bij gangbaar!

Pleidooi
Boeren hebben tijd en steun (ook financiële steun) nodig bij de omschakeling. Een doortastend, consistent en duidelijk beleid ook. Mijn pleidooi aan de overheid is dan ook een duurzaam landbouwbeleid met een duidelijke stip aan de horizon: “Alle landbouw in Nederland is uiterlijk(!) in 2050 ecologisch verantwoorde landbouw zoals zoals biologische landbouw en regeneratieve biologische landbouw, inclusief natuurinclusieve landbouw en kringlooplandbouw.” Zet het landbouwbeleid daar vanaf nu doeltreffend op in.

Dit pleidooi en de onderbouwing daarvan zijn gebaseerd op kennis en ervaring uit de praktijk, op (peer-reviewed) wetenschappelijke onderzoeken en op belangrijke ontwikkelingen die gaande zijn.

Lees ook: “Hoe ecologische boeren de hele groeiende wereldbevolking kunnen voeden“

Praktijkverhaal
Harm Westers en zijn zoon Erwin (Maatschap Westers) in Hornhuizen (provincie Groningen) waren voorheen gangbare akkerbouwers en schakelden hun boerderij (Horaholm.nl) jaren geleden succesvol om naar regeneratieve biologisch-dynamische landbouw. Erwin verzorgt als ervaringsdeskundige ook een vast onderdeel in de praktijk-cursus regeneratieve landbouw van ‘Bij de Oorsprong’.

In een video van 7 juli 2024 (ondertiteling in English en Duits) vertelt Erwin hoe een vijf tot zeven centimeter dikke mulchlaag van winterwikke en rogge hun aardappelgewas beschermt tegen droog en nat weer, bladluizen en sporen van Phytophthora infestans. De kruimelstructuur van de bodem blijft goed intact. De aardappelopbrengsten stegen met ruim tien procent, ondanks de extra ruimte die de aangelegde rijpaden in beslag nemen.

Aan het aanbrengen van een mulchlaag in de aardappelteelt liggen jarenlang wetenschappelijk onderzoek en veel praktijkervaring ten grondslag.

Regeneratieve biologisch-dynamische landbouwer Erwin Westers (ondertiteling in het Engels)

Geoliede sector
Boeren die omschakelen hoeven tegenwoordig niet meer zozeer een sprong in het diepe te maken, al staan sommige huidige toeleveranciers misschien niet te trappelen. De biologische landbouw is nu een goed geoliede sector. In Nederland hebben we ketenorganisatie Bionext en in EU-verband IFOAM Organics Europe en wereldwijd IFOAM – Organics International. Deze en andere organisaties werken samen. IFOAM bestaat nu ruim 50 jaar en weet goed de weg in Brussel. De Bioverordening zorgt voor een gelijk speelveld in de EU-landen.

In Nederland is er goed wetenschappelijk en praktijkonderzoek (Louis Bolk Instituut en Wageningen University & Research), al is er nog steeds een grote achterstand ten opzichte van de gangbare landbouw. En tegenwoordig is er Organicseeds.NL, het Nederlandse bedrijvennetwerk voor biologisch uitgangsmateriaal.

Brief vaste commissie LNV
Op 13 april 2024 schreef ik namens Buizer Advies BV een brief met het “Pleidooi voor duurzaam en consistent landbouwbeleid met een duidelijke stip aan de horizon” verzonden aan de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van de Tweede Kamer. In reactie (haar brief van 25 april 2024) liet de vaste commissie weten dat zij de brief zal inbrengen in het commissiedebat over “Klimaat, Landbouw en voedsel”.

Bertus Buizer

Publicatie 20 januari 2022 – Update 12 juli 2024

Lees ook:

Commissie van wetenschappers en economen pleit voor transformatie van het mondiale voedselsysteem
‘Duurzaam voedselsysteem levert duizenden miljarden aan voordelen op‘