Kleine boeren en biologische landbouw komen in het nauw door vrijhandelsverdrag met de VS

door Bertus Buizer

Deze lente is het precies 70 jaar geleden, dat de hongerwinter van ’44-’45 eindigde. In de jaren na deze hongerwinter is de basis gelegd voor het hedendaagse Europese landbouwbeleid. In de eerste decennia na de oorlog leek bijna alles veroorloofd voor een hoge landbouwproductie. Milieuvervuiling was geen onderwerp (…) en voor ‘kleine boertjes’ was bij de minister van landbouw van destijds, Sicco Mansholt, geen plaats. Mansholt, die na zijn ministerschap lange tijd Europees commissaris voor de landbouw was (hij wordt gezien als de grondlegger van het Europees landbouwbeleid), vond dat je met ‘kleine boertjes’ een enorme overproductie kreeg. Dat vond hij asociaal, omdat de belastingbetaler daarvoor moest betalen (voor landbouwsubsidies). Kleine boeren voelden zich buitengesloten, want die konden voor de kunstmatig lage landbouwprijzen niet voldoende inkomen genereren.

Wereldwijd hebben kleine boeren nog steeds sterk de overhand. Minstens 80 procent van de landbouwbedrijven is heel kleinschalig, dat wil zeggen minder dan twee hectare grond. Als de aarde over 30-40 jaar 9 miljard mensen telt, zullen voor de voedselvoorziening mogelijk álle kleine boeren nodig zijn, net als de grotere. Ook zullen de bodem en bodemecologie de eerstkomende jaren weer zoveel mogelijk moeten worden hersteld.

Volgens de Verenigde Naties is door klimaatverandering en verkeerde landbouwtechnieken wereldwijd naar schatting 25% van het landbouwareaal sterk gedegradeerd en 36% licht tot middelmatig gedegradeerd. Hierdoor zijn de totale landbouwopbrengsten wereldwijd 5% lager.

Een veel gestelde vraag is: kan biologische landbouw de toenemende wereldbevolking voeden? Mijn antwoord is: ja, en meer dan dat. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de opbrengsten per hectare slechts 9% tot 19% lager zijn dan bij niet-biologisch. Daar tegenover staat dat men van biologisch voedsel 20% – 40% minder hoeft te eten voor dezelfde hoeveelheid belangrijke voedingsstoffen en antioxidanten als bij niet-biologisch. Dat scheelt weer calorieën. Calorieën krijgen we toch al teveel binnen. Want wereldwijd zijn er 2,1 miljard mensen met overwicht. Dat is bijna 30% van de wereldbevolking.

Biologische landbouw staat ook dichter bij de kleine boer, die op die manier minder afhankelijk is van dure externe inputkosten, en biologische landbouw voedt ook de biodiversiteit, restaureert de bodem en het ecosysteem en zorgt dat kinderen en grote mensen veel minder residuen van pesticiden binnenkrijgen.

Het biologisch areaal groeit wereldwijd gestaag en is inmiddels verspreid over 170 landen. Consumenten weten biologische landbouw in toenemende mate te waarderen. De consumentenvraag neemt wereldwijd al jaren achtereen toe, de afgelopen 3 jaar met 6% per jaar, en dat ondanks de financiële crisis die sinds 2008 heerst.

Biologische landbouw krijgt ook in de politiek steeds meer draagvlak en ondersteuning. Dit bleek op de BioFach in Neurenberg uit de speeches van onder anderen Europees landbouwcommissaris Phil Hogan (“Organic is one of our star performers”) en staatssecretaris Sharon Dijksma (“Trots op het innovatieve karakter van de biologische sector”).

Er wacht echter een nieuw dilemma voor kleine boeren en biologische landbouw. Dat is duidelijk geworden in de huidige onderhandelingen tussen de EU en de VS over een mogelijk onderling vrijhandelsverdrag, het zogenaamde TTIP (Transatlantic-Trade-and-Investment-Partnership). De VS wil onder meer dat de nultolerantie van sporen van niet-toegelaten GMO-gewassen (dat zijn genetisch gemodificeerde gewassen) in (grondstoffen voor) diervoeders wordt verhoogd. Hierbij geldt nu al een drempelwaarde van 0,1%. In de wandelgangen wordt zelfs al een tolerantie van 5 procent genoemd. En dat terwijl GMO helemaal niet is toegestaan in de biologische landbouw. Daarmee, en ook via verspreiding van zaden en pollen die genetisch vervuild zijn, zou deze sector door GMO-vervuiling wel eens onmogelijk kunnen gaan worden en raken ook de kleine biologische boeren, die Europa nu telt, buitengesloten. De overheid zou dit vrijhandelsverdrag daarom alleen al moeten afwijzen.

Zie ook Opinie-pagina van Vakblad Ekoland – maart 2015  (klik op de afbeelding hieronder):

_______________________

Dit opiniestuk is geschreven op basis van de lezing die Bertus Buizer op 12 februari 2015 op uitnodiging van studentengenootschap Kairos heeft gehouden voor studenten van de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit.